کارگاه سفال و لعاب

کارگاه سفال و لعاب در فضای زیر زمین دانشکده در مساحتی حدود 70 متر مربع طی سال 1394 تا 96 احداث و سپس تجهیزات اولیه آن تامین گردید. بجث سفال و هنر سفالگری در باستان شناسی اهمیت خاصی دارد ماده سفال به عنوان یک جسم ترکیبی و ساخته شده توسط بشر ماده ای است که توسط فن و مهارت انسان خلق و به کار گرفته شده است از این رو بیش از هر ماده فرهنگی دیگر نشانه های تکنیکی و هنری فرهنگهای مختلف بشری در طول زمان را در بطن خود حفظ کرده است از طرف دیگر تولید فراوان و البته شکنندگی و مصرف فراوان آن موجب شده است تا همواره در کاوش‌های باستان شناسی فراوان ترین ماده فرهنگی قابل استحصال باشد فلذا در مکاتب مختلف نظری باستان شناسی به عنوان یک عنصر اصلی در دوره‌بندی و سن‌سنجی لایه‌ها و فرهنگ‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است .عملا کار باستان شناسی از دوران نوسنگی تا به امروز به شدت نیازمند شناخت دقیق توالی و تغییرات هنری و تکنیکی سفال در هر دوره است . از سوی دیگر تنوع فرهنگهای بومی کهن موجب شده است تا هر ناحیه جغرافیایی سبک و سیاق خاصی را در تولید و ساخت سفال دنبال کنند از این رو کار پژوهش در باره شناسائی  فرمهای شاخص سفال هر دوره روندی پویا و همیشگی است با این شرایط نیاز هست تا هر دانش آموخته باستان شناسی ضمن شناخت فرمها و تکنیکهای رایج در هنر سفالگری توانائی تفکیک سبک‌های سفالی هر دوره در منطقه جغرافیائی خاص را داشته باشد . امری که بدون کار نظری و عملی توامان هرگز حاصل نخواهد شد.

با این شرایط هدف اصلی از ساخت و تجهیز کارگاه سفال گروه باستان شناسی شامل دو بعد آموزشی و پژوهشی به شرح ذیل است

الف- هدف آموزشی ، با توجه به وجود دروس نظری –عملی شناخت تکنیک و هنر سفالگری دوران اسلامی  به ارزش دو واحد  و همپنین دروس عملی طبقه بندی سفال و درس طراحی و ترسیم سفال و مدارک باستان شناسی هرکدام  به ارزش 3 واحد نیاز است تا بعد عملی این دروس در محل کارگاه سفال آموزش داده شود . طی این دروس دانشجو با مباحث اصلی تکنیک ساخت و فرم گونه های فراوان سفال دوران اسلامی که ویژگی اصلی آنها استفاده از بعابهای متنوع و الوان با ترکیبهای مختلف بوده است را آشنا میشود. از جمله این گونه های سفاتل لعابدار میتوان به انواع سفال گلآبه ای ، لعاب تک رنگ ، نقاشی زیر لعاب ترانسپارانت ،لعاب پاشیده نوع ایرانی و چینی ، لعاب زرین فام ، لعاب مینائی ، لعاب لاجوردی ، لعاب کاری چند رنگ ، لعابهای آبی سفید ، و دهها گونه دیگر لعاب های محلی اشاره نمود. همچنین تشخیص انواع فلاکسهای سربی و قلیائی و نحوه تولید و استفاده از این لعابها از جمله مباحث اصلی در شناخت دقیق سفالهای لعابدار است که دانشجو بایستی این مباحث را به خوبی فرا گیرد.

همچنین در دوره کارشناسی ارشد گرایش پیش از تاریخ نیز درس شناخت سفال ایران در دوران پیش از تاریخ به ارزش 2 واحد مستلزم مطالعه و شناسائی دقیق سبکهای مختلف سفال به صورت عملی و نظری در محل کارگاه سفال گری است.

مهمترین بعد آموزشی کارگاه سفال آشنائی دانشجویان با مبانی ساخت و تولید سفال دست ساز و چرخساز است بسیاری از ویژگیهای تکنیکی سفالهای باستانی بدون تجربه حداقلی در خصوص نحوه ساخت و تولید سفال قابل درک نیست خصوصا توانائی در طبقه بندی و تفکیک سفالهای باستانی بر حسب نوع ساخت نیازمند آشنائی مقدماتی با ساختار و هندسه سفال است به این خاطر دانشجویان حداقل با دو تکنیک ساخت سفالهای دست ساز فتیله ای و چرخساز آشنا میشوند.

ب- هدف پژوهشی از تاسیس کارگاه سفال ایجاد مکانی برای مطالعه بر روی  سفالهایی است که از کاوشهای میدانی سالانه گرد آوری می‌شود در این مرحله سفالهای نمونه برداری بعد از شستشو ، پشت نویسی و وصالی نیاز به مکانی دارند تا در آن کار طبقه بندی صورت گیرد . همچنین در برخی موارد رساله های دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری موضوعات عملی هستند که بر روی مواد فرهنگی مانند قطعات سفال و یا مجموعه استخوان حیوانی  و دیگر اشیاء حاصله از کاوشها و بررسی‌های میدانی متمرکز است و نیاز است تا کلیه مراحل مستند سازی و مطالعه در فضای کارگاه انجام شود. 

نمای کلی از فضای کارگاه سفال گری و لعاب طبقه زیر زمین دانشکده هنر و معماری

-نمای کوره برقی پخت سفال و لعاب با ظرفیت 6/. متر مکعب ویژه تولید محدود و فعالیتهای تولید آزمایشی سفال و لعاب با تابلو کنترل دما و زمان

دستگاه پرس و آماده سازی گل سفالگری عبور گل آماده سفالگری از این دستگاه موجب خروج حباب های هوا در بطن گل رس و آماده سازی برای ساخت سفال میشود.

نمای روبرو از چرخ سفالگری برقی و پایی با توان 5./ اسب برای آموزش سفالگری با چرخ

 نمای کلی از 4 دستگاه چرخ سفالگری موجود در کارگاه سفال و لعاب